Tradities
Emoties
We schrijven vandaag 15 november 2008. Gisteravond kon mijn zesjarige dochter bijna niet stilzitten aan tafel. Ze sprong heen en weer op haar stoel, liet voortdurend haar bestek vallen en praatte aan een stuk door. Op een gegeven moment vroeg ik haar wat er eigenlijk aan de hand was, omdat ze zo druk deed. Tot mijn verrassing had ze haar antwoord meteen paraat: "Ik vind het zo spannend dat Sinterklaas morgen komt en ik ben zo zenuwachtig voor pakjesavond." Natuurlijk! Dat had ik zelf kunnen bedenken. Ze had per slot van rekening al de hele middag Sinterklaasjes en Zwarte Pietjes zitten tekenen. En toen ze met haar vriendinnetje op haar kamer aan het spelen was, hadden ze samen in de microfoon van haar grote zus al het hele repertoire aan Sinterklaas-liedjes gezongen.
Haar vierjarige zusje vindt het allemaal ook erg spannend. Zij begon gisteravond opeens onbedaarlijk te huilen. Ik kwam ongerust aanhollen en zag haar kleine broertje net bij haar weglopen. In de veronderstelling dat hij wel iets op zijn kerfstok zou hebben, vroeg ik of hij haar pijn gedaan had. Maar nee, dat was het niet: "Ik wil echt niet naar school als Sinterklaas komt. Ik ben bang dat ik met de roe krijg als ik stout geweest ben!" De roe?! Hoe komt ze daar nou bij? Wie heeft het tegenwoordig nog over de roe van Zwarte Piet? Die behoort inmiddels toch tot de verleden tijd?
Ik heb haar zo goed en kwaad als het ging geprobeerd uit te leggen dat het Sinterklaasfeest vooral een groot, gezellig spel is. Dat alle kindertjes uit haar klas snoepjes en een kadootje van Piet krijgen, hoe stout ze misschien ook geweest zijn. En dat de roe 'alleen maar voor de sier' is en niet om kinderen mee op de billen te slaan. Dat papa's en mama's dat vroeger wel zeiden, maar dat dat alleen maar was om hun kinderen te laten gehoorzamen. Maar of het overgekomen is? Ik vrees dat we het er de komende weken nog heel wat keertjes over zullen moeten hebben. En ik denk dat ik de juf ook maar vast een seintje geef; je weet maar nooit waar dat goed voor is.
Wij hebben er tegen onze kinderen nooit een geheim van gemaakt dat Sinterklaas 'niet bestaat'. Dat heeft ons wel eens verbaasde blikken van andere ouders opgeleverd en het is ons zelfs wel eens verweten. Tja, onze kinderen houden er nu eenmaal niet hun mond over tegen andermans kinderen... Maar hoezeer we het pakjesfeest ook van alle geheimzinnigheden hebben ontdaan, de spanning en het plezier zijn er niet minder om geworden. Ook mijn man en ik blijven het een geweldig feest vinden, en dan denken we zeker niet in de laatste plaats aan onszelf...
Vandaag is Sinterklaas weer veilig in ons land aangekomen. Als je belooft dat je niet lacht, zal ik een bekentenis doen: altijd wanneer ik de stoomboot in de haven zie naderen, of als ik de Sint al wuivend door de straat zie rijden, dan raak ik daar zo ontroerd van dat ik met tranen in mijn ogen sta. Natuurlijk laat ik ze niet de vrije loop; ik kijk wel uit! Dus daarom wijs ik mijn kinderen druk aan in welke richting ze moeten kijken. Help ik ze fanatiek om hun handen op te houden voor de snoepjes. En geef ik de kleinste op mijn arm een extra dikke knuffel in het haar. Eigenlijk vind ik het een beetje raar van mijzelf dat ik zo emotioneel reageer en ik neem me dus al jaren voor om het dit keer niet zover te laten komen. Tevergeefs dus...
Herinneringen
Maar zijn die emoties, goed beschouwd, eigenlijk wel zo raar? De intocht van Sinterklaas maakt gewoon een heleboel prettige herinneringen bij mij los! Aan de pakjesavonden uit mijn kindertijd, als het buiten koud en donker was en wij lekker lang mochten opblijven. Of aan de surprises van mijn broer, waardoor we niet meer bij kwamen van het lachen. Ik koester ook mijn herinneringen aan de pakjesavonden uit onze verkeringstijd. (Bijvoorbeeld die ene keer dat ik mijn geliefde heel romantisch een 2-persoons gourmetstelletje kado deed. Het was de bedoeling dat we het meteen zouden inwijden; ik had van tevoren al allemaal lekkere dingetjes klaargemaakt en verstopt. Het stelletje werkte op spiritus en daar zullen we wel mee geknoeid hebben. Ik zie ons nog zitten op mijn studentenkamertje: met grote ogen kijkend naar die blauwe vlammen van wel 30 cm hoog. Toen het uitgebrand was, hadden we er even onze buik van vol. We hebben al het eten bij elkaar in een wok gegooid en ik moet zeggen: dat smaakte best!)
Toen we eenmaal getrouwd waren, hebben we de traditie van pakjesavond enthousiast voortgezet. Ik herinner me die eerste keer bijvoorbeeld nog goed: ik was hoogzwanger van onze oudste dochter en ik gaf mijn man een piepklein winterjasje kado. In een neutrale kleur blauw, want ik dacht: dan is het geschikt voor een jongetje en een meisje. Het was zo'n goede kwaliteit dat nu ons zesde kindje het draagt, weer een dochtertje. (Tot mijn frustratie denkt iedereen dat ze een jongetje is, vanwege dat blauw!) De tweede keer gaven we ons dochtertje een loopauto kado. Ze was er zo blij mee, dat hij tijdens het eten naast haar bord moest staan... En zelf heb ik in de la van mijn nachtkastje al een hele verzameling gedichten van mijn man opgespaard. Kortom, al die aangename herinneringen maken het Sinterklaasfeest tot een traditie waar wij erg gehecht aan zijn!
Jaar van de Tradities
Gelukkig denken heel veel Nederlanders daar net zo over. Leek het een paar jaar geleden nog alsof Sinterklaas van zijn paard gestoten zou worden door de kerstman, tegenwoordig kan hij weer op een flinke fanclub rekenen. En het aantal Nederlanders dat pakjesavond viert, groeit nog steeds. Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur heeft het afgelopen jaar een onderzoek gehouden onder duizenden Nederlanders naar de belangrijke tradities in Nederland. De uitkomst van dat onderzoek is vastgelegd in een top 100 en wat bleek? Pakjesavond staat zelfs op nummer 1!
Op zaterdag 1 november heeft koningin Beatrix het Jaar van de Tradities geopend. In dit jaar -dat duurt van 1 november 2008 tot 1 maart 2010- wil men de rijkdom aan tradities en rituelen in Nederland promoten en inzicht geven in de boeiende (historische) achtergronden daarvan. De organisatoren hopen dat we door alle aandacht voor dit thema in gaan zien hoe belangrijk onze tradities zijn, omdat daarin de identiteit van onze samenleving zichtbaar wordt.
Het woord traditie komt van het latijnse woord traditio, dat overhandigen betekent. Het is het doorgeven van gewoonten en gebruiken van generatie op generatie. Daarbij gaat het dus niet alleen over 'dingen van vroeger', maar ook heel concreet over de dingen die we van huis uit mee hebben gekregen. Iedereen krijgt tradities van thuis mee. En dat kan werkelijk van alles zijn! Dat kan varieren van 'op vrijdagmiddag naar de markt gaan' tot 'op 4 mei de dodenherdenking bijwonen'. Van 'bidden voor het eten' tot 'aarbeientaart voor een meisje dat haar eerste menstruatie krijgt'.
Tradities: je krijgt ze mee en je hecht eraan, of je hebt er juist een hekel aan. Al naar gelang van de waarde die een traditie voor je heeft, kun je besluiten wat je ermee doet. Of je hem in je eigen leven voort wilt zeten, eventueel in een aangepaste versie. Of dat je hem zo snel mogelijk overboord wilt kieperen. En dan kun je bepaalde gewoonten vanuit een rotsvaste overtuiging overnemen. Maar wanneer een traditie als een nauw keurslijf heeft aangevoeld, dan kan er zelfs een vleugje vijandigheid doorklinken in de manier waarop je je ertegen afzet. Die besluitvorming verloopt trouwens lang niet altijd zo bewust. Sommige dingen neem je haast als vanzelfsprekend over en andere dingen 'vergeet' je als het ware gewoon.
Waardevol
'Vertel me wat je tradities zijn en ik zal je vertellen wie je bent, of wie je graag wilt zijn en bij wie of wat je graag wilt horen.' Tradities vertellen iets over je identiteit. Daarom zijn ze ook niet statisch, maar dynamisch, altijd in beweging. Omdat jijzelf nu eenmaal ook niet stilstaat, maar je steeds verder ontwikkelt en je aanpast aan veranderende omstandigheden. Tradities vertellen ook iets over je omgeving. Over het land waarin je woont, over de regio, over de plaats misschien zelfs. Over de grotere kringen waarin jij je begeeft en over de kleinere kern waarin jij je thuis voelt.
En nu ben ik waar ik wezen wilde. Want ook binnen de intieme omgeving van een huwelijk nemen tradities een belangrijke plaats in. Tradities gaan namelijk over banden. Over de band tussen jullie als man en vrouw. Jullie hebben voor elkaar gekozen, elkaar trouw beloofd en nu delen jullie elkaars leven. Maar tradities gaan ook over de band die hij met zijn ouders heeft. En over de band die zij met haar vriendinnen heeft. Het gaat over de vraag of er bij jullie vaak stamppot op het menu staat. Maar ook over de vraag of jullie op zondag naar de kerk gaan. Over de vraag of jullie op koninginnedag naar de vrijmarkt gaan. Maar ook over de vraag waar jullie de kerstdagen doorbrengen.
December staat voor de deur; traditiemaand bij uitstek. Neem de komende tijd jullie tradities eens onder de loep: voldoen ze nog? Zijn jullie allebei tevreden over de manier waarop jullie er invulling aan geven? Vervullen ze in jullie huwelijk de functie die ze zouden moeten vervullen: werken ze samenbindend? Of fungeren ze juist als een splijtzwam, door jullie elk een andere kant uit te trekken? Mis je misschien bepaalde tradities 'van vroeger' en zou je er een lief ding voor over hebben om ze te terug te vinden? Vraag het eens aan je man of vrouw: zijn er dingen waar je vroeger aan gehecht was en die ik nu voor je zou kunnen doen? Zal ik ook op zaterdag nasi koken, net zoals je moeder dat vroeger deed? Zal ik op oudejaarsavond Psalm 90 lezen, omdat je vader dat vroeger ook altijd deed?
Wat ook heel samenbindend werkt, is als je samen nieuwe tradities maakt. Deze tradities vertellen dan bij uitstek iets over jullie samen; over wat jullie samen belangrijk en waardevol vinden. Denk er eens over na of jullie inderdaad samen nieuwe gewoontes hebben opgebouwd. Gewoontes die jullie misschien op jullie beurt weer zullen overdragen aan jullie kinderen en waar zij dan weer een eigen selectie uit zullen maken. Dat klinkt misschien vaag, of zelfs moeilijk: 'nieuwe tradities maken'. Maar dat valt reuze mee, als je er maar bewust voor open staat. Dan kan het bijvoorbeeld het heel simpel zo gaan: Je doet iets wat goed bevalt en dan zeg je tegen elkaar: "Zullen we dat voortaan zo doen?" Of je ziet iets bij vrienden en dan stel je voor: "Zullen wij dat vanaf nu ook invoeren?" Zullen we er een gewoonte van maken om 's avonds samen te bidden? Zullen we voortaan op zaterdagmorgen samen douchen? Zullen we voortaan op zondag ons huis openstellen voor familie en vrienden?
Ga er maar eens mee aan de slag de komende tijd, het komende Jaar van de Tradities. Weeg en heroverweeg jullie eerder gemaakte afspraken; creëer er ook maar lustig op los. Motiveer je keuzes als het gaat om de gewoontes, rituelen, normen en waarden die binnen jullie huwelijk een rol spelen. En houd jullie tradities maar eens goed tegen het licht; zeggen ze wat ze moeten zeggen? Vertellen ze je man of vrouw:
"Ik heb ervoor gekozen om mijn leven met jou te delen; laten we dus ook sámen kijken hoe we ons leven goed in kunnen richten. Jij bent degene van wie ik houd en bij wie ik wil horen. Ik wil nergens liever dan bij jou zijn; met jou wil ik een nieuwe eenheid vormen."
EchtVerbonden